Agencija za razvoj i zaštitu Orjena pokrenula je na sastanku opštinskog Koodinacionog tijela inicijativu za zaštitu i turističku valorizaciju četiri stara hercegnovska izvora: na Karači kod košarkaškog terena, ispod Forte Mare na Šetalištu Pet Danica, kao i dva na Toploj, ispod Zavičajnog muzeja i kod crkve Sv. Spasa.
Spomen-ploča iznad izvora u blizini Zavičajnog muzeja na Toploj – Herceg novi, nastala je 13 godina nakon oslobađanja Herceg Novog od turske vlasti i dolaska Mletaka i ima istorijsku i spomeničku vrijednost, saopštili su u Agenciji za razvoj i zaštitu Orjena, nakon što su odlučili da posvete pažnju ovom mjestu koje je dugi niz godina bilo zanemarivano.
Prvi korak je prošlog petka obavilo preduzeće „Komunalno-stambeno“, čišćenjem izvora koji je potpuno zarastao u zelenilo i bio zasut otpadom. Zahvaljujući toj akciji, na površini se ponovo pojavio intrigantni natpis na spomen-ploči, čiji sadržaj Agenciji nije bio poznat.
Obraćajući se na razne adrese u traganju za odgovorom, pisali su i poznatom kotorskom arheologu, Jovici Martinoviću, od koga su dobili prevod teksta. Martinović je natpis već objavio u okviru knjige „Epigrafika Crne Gore“ (sa T. Plociennikom i P. Starzewskim).
Kako je Martinović napisao, na rezervoaru male česme koja se nalazi ispod zgrade Zavičajnog muzeja, kod tunela nekadašnje uskotračne željezničke pruge Sarajevo – Zelenika, na krečnjačkoj ploči dimenzija 41 x 34 cm uklesan je slovima visine od 2,5 do 5 centimetara ovaj datirani natpis:
W
GIO.
GRIM.
COM. AIC
ONE 30 LVG
1700
Prevod je sledeći:
Živjeli
Đovani Grimani
komes (knez) Aiko-
na, 30. jula
1700
Dakle, radi se o natpisu uklesanom 1700. godine, starom više od tri vijeka.
Ovaj slučaj je dobar primjer potrebe zajedničkog rada lokalne uprave u unapređivanju Herceg Novog, kao grada sa bogatstvom istorijskih zanimljivosti, koje zaslužuju da budu bolje predstavljene i mještanima i turistima, istakao je rukovodilac Agencije za razvoj i zaštitu Orjena Željko Starčević.
Agencija za razvoj i zaštitu Orjena pokrenula je na sastanku opštinskog Koodinacionog tijela inicijativu za zaštitu i turističku valorizaciju četiri stara hercegnovska izvora: na Karači kod košarkaškog terena, ispod Forte Mare na Šetalištu Pet Danica, kao i dva na Toploj, ispod Zavičajnog muzeja i kod crkve Sv. Spasa.
Dugo kroz prošlost Herceg Novog ovi izvori su bili njegove žile-kucavice, važne u miru, kao i u ratu, ali i mjesta neobaveznih druženja i predaha.
Smatramo da pomenuti izvori, mada danas bez svoje primarne uloge, svejedno predstavljaju vrijednost koju treba zaštiti i turistički valorizovati. Naše izvore, svjedoke istorijskog kontinuiteta života grada, treba da prezentujemo kao još jednu zanimljivost bogate prošlosti Herceg Novog. Svakako, potrebno je sakupiti istorijsku građu za svaki pojedinačno, pa iz toga izvući najzanimljivije dijelove i sklopiti turističku priču, objasnio je Starčević.
