Vlada Crne Gore usvojila je danas informaciju o donaciji male podmornice P-916 „Kupa“ Opštini Herceg Novi.
Novske gradske vlasti u martu su od Vlade zatražile da im ustupi ovu podmornicu koju namjeravaju izložiti kao muzejski eksponat u centru grada, a smatraju da će im dobijanje podmornice pomoći i u kandidaturi Herceg Novog za Evropsku prijestonicu kulture 2021. godine. Po Vladinoj odluci, Opština Herveg Novi platiće sve troškove pripreme sada prilično oronule podmornice kao muzejskog eksponata, te njenog transporta i postavljanja na mjesto u gradu gdje će „Kupa“ ubuduće biti izložena.
Bivša JRM imala je ukupno šest malih, tzv. džepnih podmornica klase „Una“ od kojih se pet nakon raspada SFRJ zateklo u Crnoj Gori. Nakon ukidanja podmorničarstva u Mornarici bivše državne zajednice SCG, te podmornice su oglašene viškom i ponuđene na prodaju kao borbena plovila, ali na četiri tzv. povjerljiva tendera od maja 2007. do septembra 2008., za njih nisu nađeni kupci.. Male podmornice klase „Una“, izuzev P-915 „Vardar“ koja je u međuvremenu isječena u staro željezo, nakon toga su shodno inicijativi koju je 2009. objelodanio načelnik Generalštaba VCG admiral Dragan Samardžić, ponuđene Srbiji, Hrvatskoj i Sloveniji kao muzejski eksponati.
Slovenija i Srbija prihvatile su ponuđeni poklon, pa je tako podmornica P-913 „Soča“ 2011. iz Boke transportovana u Sloveniju i izložena u Muzeju vojaške zgodovine u Pivki gdje je jedan od najpopularnijih eksponata. Ministarstvu odbrane Srbije ustupljena je podmornica P-911 „Tisa“, ali sa Udruženjem podmorničara iz Beograda još nisu dogovorene sve pojedinosti oko njenog transporta do Beograda. P-911 tako se i dalje nalazi u krugu vojnog objekta Pristan na Luštici gdje joj „društvo pravi“ i Opštini Herceg Novi danas zvanično ustupljena podmornica P-916. Njihova „sestra blizankinja“, podmornica P-912 „Una“ već par godina je muzejski eksponat u Zbirci pomorskog nasljeđa u nautičkom centru Porto Montenegro u Tivtu.
Po inicijativi Samardžića, P-916 je prvobitno bila ponuđena kao muzejski eksponat Hrvatskoj, ali je zvanični Zagreb odbio taj poklon, jer se Hrvatska drži zvaničnog političkog stava da toj državi, po načelima sukcesije SFRJ i činjenice da im je 1991. baza bila najčešće u toj republici, pripada najveći broj plovila nekadašnje Jugoslovenske Ratne mornarice.
Hrvatska inače, već posjeduje jednu rekonstruisanu podmornicu ovog tipa, nekadašnju P-914 „Zeta“ a koja je u RM te države, svojevremeno dobila novu oznaku i ime P-01 „Velebit“. Ona je povučena iz operativne upotrebe i već godinama propada izvučena na obalu u krugu nekadašnje ratne luke Lora u Splitu, a postoji mogućnost da i „Velebit“ uskoro postane muzejski eksponat u Zagrebu.
Inače džepne podmornice tipa P-911 jedno su od najvećih dostignuća eks-jugoslovenske ratne brodogradnje. Građene u drugoj polovini 80-tih godina prošlog vijeka u Splitu, ove male i veoma tihe podmornice izuzetno se teško otkrivaju, što ih je člinilo idealnim za obavljanje osnovnog zadatka – da se neprimijećene prikradu neprijateljskim pomorskim bazama. Duge po 19,5 metara, deplasmana 90 tona, male podmornice tipa „Una“ bile su namjenski konstruisane i građene za polaganje manjih minskih polja u neprijateljskim vodama i prevoz podvodnih diverzanata do italijanske obale. Tokom njihove upotrebe u SFRJ i kasnije SRJ, nijedna od njih nikada nije bila otkrivena kao od strane domaćih snaga prilikom vježbi, tako ni od NATO mornarica tokom djelovanja tih podmornica na Jadranu.
